BOLNIČKE INFEKCIJE

           Bolnička (intrahospitalna, nozokomijalna ili kućna) infekcija je infekcija nastala u pacijenata i osoblja u bolnici ili nekoj drugoj zdravstvenoj ustanovi. Nešto preciznija definicija glasila bi: bolnička infekcija je lokalno ili sistemsko oboljenje (stanje) koje je rezultat nepoželjne reakcije organizma na prisustvo infektivnog agensa (jednog ili više) ili njegovih toksina, a koje nije bilo prisutno niti je pacijent bio u inkubaciji prilikom prijema u bolnicu ili neku zdravstvenu ustanovu.

           Bolničke infekcije (BI) su stare koliko i institucija bolnice. Nekada su u bolnicama dominirale klasične zarazne bolesti: kuga, pegavac, trbušni tifus, dizenterija, tuberkuloza, difterija, šarlah i druge. O obaveznom pranju i dezinfekciji ruku i instrumenata pre pregleda nije bilo ni govora. Puerperalna sepsa bila je tipičan primer BI, kao rezultat nepoznavanja uzročnika i načina njihovog prenošenja, uz nepostojanje antimikrobne terapije.Otuda ni ne čudi što su se porodilišta nazivala "kućama smrti".

           Savremeni pristup u sprečavanju i suzbijanju BI počinje u drugoj polovini XIX veka (antisepsa i asepsa). Krajem XIX i početkom XX veka otkrivaju se i dokazuju kao uzročnici BI brojni mikroorganizmi. Otkrićem penicilina i drugih antibiotika, dobijeno je moćno sredstvo za prevenciju i lečenje BI, ali, ubrzo se pokazalo da postoje brojni mikroorganizmi rezistentni na njihovo dejstvo. Tako je, na primer, 1944. godine većina sojeva stafilokoka bilo osetljivo na penicilin, a već 1948. godine 65-85% sojeva postaje rezistentno na dejstvo penicilina! Dva osnovna razloga ovoj pojavi su: prvi, usled nekritičke i neracionalne upotrebe antibiotika, i drugi, usled sposobnosti bakterija da relativno brzo razviju mehanizme otpornosti na svaki novi lek.

           Najčešći prouzrokovači BI su bakterije, pre svega uslovno patogene, mada i drugi mikroorganizmi (gljive, virusi, paraziti) predstavljaju značajne etiološke agense BI. Bitne karakteristike bakterija koje su izazivači BI su: rezistencija na jedan ili više antibiotika, pojava zavisnosti od antibiotika i otpornost na dezinfekciona sredstva. Najznačajniji rezervoar BI su bolničko osoblje, pacijenti i bolnička sredina, a kontaminirane ruke osoblja, predmeti i kapljice predstavljaju njihove najznačajnije puteve prenošenja.

           Danas su izmenjeni uzročnici BI, načini njihovog prenošenja i osetljivost domaćina. Svedoci smo izražene antimikrobne rezistencije uzročnika BI, kao i njihove povećane virulencije.Sve je češća upotreba invazivnih procedura u dijagnostici i lečenju. Takođe, hospitalizuju se sve starije osobe, kao i lica sa izraženim imunodeficijentnim stanjima. Sve ovo dovodi do bitne izmene međusobnih odnosa mikroorganizama i domaćina, pa sa time i do izmene u kliničkoj slici infekcija.

           BI su globalan, stalno prisutan i ozbiljan problem, predstavljajući jedan od glavnih uzroka povećanog morbiditeta i mortaliteta hospitalizovanih pacijenata, a bitna je i njihova ekonomska dimenzija. Javljaju se kako u nerazvijenim, tako i u razvijenim zemljama. Njihova incidencija se kreće od 5 do 10%, a prevalencija od 7 do 12% u razvijenim zemljama, dok je učestalost BI mnogo viša gde sistem nadzora nad ovim infekcijama nije adekvatan ili još nije uspostavljen. Na osnovu rezultata studije iz 1999. godine, prevalencija BI u Srbiji je iznosila 7,5%.

           Za što uspešniju borbu protiv BI neophodno je znati njihove, u odnosu na raniji period nešto izmenjene, etiološke i epidemiološke karakteristike, kao i najznačajnije faktore rizika za njihov nastanak, uz neophodnu motivaciju celokupnog osoblja u radu na rešavanju ovog problema.