• Ćirilica
    Latinica
  • Zmaj Jovina 30
    24000 Subotica

Stranica istorije iz zapisa dr Emila Libmana

Početak organizovane prevencije počinje u Subotici 1907. godine, radom privatne hemijske laboratorije, koja je privremeno daval usluge i zdravstv enoj službi. U jednom izveštaku iu 1910. godine spominje se osnivanje bakteriološkog laboratorija ali je Gradska uprava tek septembra 1911. godine predližila da se usvoji i izvrši uređivanje i opremanje prostorija koje su predviđene za laboratorij.


Prostorije su na III spratu Gradske kuće: to su četiri prostrane, svetle sobe sa dobrim osvetljenjem, parnim i plinskim grejanjem; radna soba fizikusa je ujedno i bakteriološka laboratorija, a ostale prostorije zauzima hemijska laboratorija. Iako su laboratorije ranije davale usluge (naročito hemijska) zvanično je Laboratorija počela sa radom tokom 1912. godine. Iste godine doneta je Odluka o formiranju Centralnog dezinfekcionog istituta. Osnivanjem ovih laboratorija i ustanove za dezinfekciju se poboljšava kontrola i lečenje bolesnika sa zaraznim bolestima, pa je tako i sprečena veća epidemija trbušnog tifusa u Subotici tokom 1913/14. godine (25).


Prostorija Bakteriološke laboratorije na III spratu Gradske kuće, 1912. godine

Na ovaj način Subotica je postala jedan od retkih provincijskih gradova tadašnje Austrougarske države koji je u to vreme imao laboratorije i koje su , zapravo, temelji današnjeg Zavoda za javno zdravlje.


Posle Prvog svetskog rata u sklopu nastojanja A. Štampara, koji je imenovan za načelnika pri Ministrastvu socijalne politike i narodnog zdravlja Kraljevine Srba, Hrvata i Slovenaca 1919. godine, da se u našoj državi podignu Zavodi za preventivnu zaštitu zdravlja naroda – u Subotici je osnovan odnosno nastavio sa radom 1921. godine Bakteriološko-hemijski laboratorijum kao i Zavod za dezinfekciju, a prema Predlogu Stalne epidemijske komisije Kraljevine SHS osnovane 1919. godine.


Bakteriološko-hemijska laboratorija dobija iste (1921) godine naziv Državna bakteriološka stanica i ima tri Odelenja: 1. Bakteriološku stanicu, 2. Hemijski laboratorijum i 3. Pasterovo odelenje. Nalazi se i dalje na III spratu Gradske kuće, a šef je Ž. Jakšić. Laboratorija daje usluge u borbi protiv tuberkuloze, malarije, trbušnog tifusa, dizenterije, besnila, veneričnih bolesti i dr.


U sklopu Besplatne državne blagajne u cilju prevencije rade sledeće ambulante:

1. Ambulanta za venerične i kožne bolesti,

2. Ambulanta za lečenje trahoma,

3. Dispanzer za plućne bolesti sa RTG kabinetom i laboratorijom (s),

4. Ambulanta za dečije bolesti i

5. Ambulanta školske poliklinike.


Zavod za dezinfekciju ima: 1. Odelenje za dezinfekcijui dezinsekciju i 2. Odelenje za dezinsekciju ciklonom (26).


Od 1928. godine Državnom bakteriološkom stanicom (Gradskim fizikatom) rukovodi M. Pavković, koji kao gradski fizikus sa još tri lekara brine u zdravstvenoj službi i preduzima odgovarajuće sanitarne i preventivne mere u gradu. U to vreme su besplatno lečeni siromašni građani, javni bunari su bakteriološki i hemijski redovno kontrolisani kao i životne namirnice po prodavnicama i tržnicama (27).


Dvadesetih godina u Kraljevini SHS izdato je i nekoliko Pravilnika o prijavljivanju zaraznih bolesti i sabiranju podataka o njihovom kretanju, o suzbijanju zaraznih bolesti u školama, o obaveznom lekarskom polugodišnjem pregledu nastavnika i školske dece, o deztinfekcionoj službi i dr (28).


Tokom 1945. godine osnovana je u Subotici Sanitarno-epidemiološka stanica (zapravo, to je nastavak Bakteriološko-hemijske laboratorije) sa ciljem, da se organizuje rad u borbi protiv sprečavanja i suzbijanja zaraznih bolesti što su posledica ratnih vremena, da se vrši zdravstveni nadzor stanovništva kao i dezinfekciona delatnost u svim slučajevima gde za to postoji potreba. Ustanova se nalazi i dalje na III spratu Gradske kuće i njome rukovodi Š. Štajnfeld.


Već 1946. godine ukazuje se potreba daljeg razvoja preventivne medicinske delatnosti – proučavanje zdravstvenog stanja ljudi određenog kraja, preduzimanje određenih mera u vezi ishrane stanovništva, proučavanje komunalne, industrijske i školske higijene i dr. Tako se u okviru Sanitarno-epidemiološke stanice otvaraju Odelenje za bakteriološko-hemijsko i epidemiološko ispitivanje, Odelenje medicine rada, Odelenje higijene i Odelenje za trahom. Stanicom rukovode od 1947. do 1951. godine G. Levi i A. Liht.

Bakteriološko odelenje je vršilo preglede stolice i mokraće na patogene i uslovno patogene bakterije, ispitivanje klica na osetljivost preme antibioticima. Vršilo je, takođe, i pregled vode, namirnica, analiziralo krv.


Bakteriološko odelenje je vršilo preglede stolice i mokraće ( na patogene i uslovno patogene bakterije), a kasnije i ispitivanje klica na osetljivost prema antibioticima. Takođe je vršilo pregled vode i namirnica, analiziralo krv Wassermann- i Kahn reakcijom. Hemijsko odelenje je vršilo analizu namirnica, vode za piće i toksikološke analize biološkog materijala (alkohola u krvi). Epidemiološko odelenje je radilo na sprečavanju i suzbojanju zaraznih bolesti, a Odelenje medicine rada ispitivalo alergološke promene vezane za radno mesto, verifikovalo izloženost radnog mesta štetnim uticajima. Odelenje školske higijene je vršilo sistematske preglede školske dece i kontrolisalo higijenu školskih prostorija.


Pravilnikom NR Srbije iz 1957. godine reguliše se osnivanje, organizacija i rad Higijenskih zavoda. Tako i Sanitarno-epidemiološka stanicau Subotici dobija naziv "Higijenski zavod" decembra 1958. godine (rešenje Nar. Odbora Subotice br. 909-22054/58). Ustanova je sa samostalnim finansiranjem. Zavod je smešten i dalje na III spratu Gradske kuće i njime rukovodi A. Liht od 1951. do 1972. godine. Zbog povećanog obima rada podiže se posebna zgrada i Zavod se preseljava 1962. godine u prostrane i funcionalne prostorije novoizgrađenog objekta, gde se ia danas nalazi.


Iste godine Zavod dobija novi naziv – Zavod za zdravstvenu zaštitu. Nove prostorije i nova opremljenost omogućavaju da se u Zavodu formiraju: Odelenje za bakteriologiju, Hemijsko odelenje, Dispanzer za medicinu rada, Odelenje za epidemiologiju, Odelenje školske higijene, Odelenje zdravstvenog prosvećivanja, Antitrahomno odelenje i Odelenje za administraciju.


Tokom 1964. godine uvode se nove metode ispitivanja u domenu virusologije, parazitologije i serologije. Zbog povećenog broja usluga vrši se iste godine i dogradnja potrebnih prostorija.


Dispanzer za medicinu rada ne samo da radi na suzbijanju nepovoljnih fizičkih, bioloških i drugih faktora koji deluju negativno na zdravlje radnika, već vrši i mikroklimatska merenja radnih mesta, predlaže savremene metode protiv širenja profesionalnih obolenja i sl.

Razvojem prehrambene industrije u gradu pokazala se potreba za osnivanjem Odseka za sanitarnu bakteriologiju pri Odelenju za bakteriologiju. Ispitivanjem uticaja nepravilne ishrane na razvoj pojedinih obolenja dovelo je do otvaranja Odseka za higijenu ishrane pri Odelenju za higijenu. Odsek vrši analizu hrane u društvenoj ishrani, kalorijsku analizu pojedinih obroka hrane, toksikološki pregled hrane u slučaju trovanja istom i dr.


Formiranje novih i proširenje postojećih Odelenja zahtevalo je i novu dogradnju koja je izvršena tokom 1966. godine. Tako Odelenje za bakteriologiju dobija sledeće Odseke: Odsek za opšu mikrobiologiju, Odsek za serologiju, Odsek za parazitologiju, Odsek za visusologiju i Odsek za sanitarnu bakteriologiju. Jedno vreme je radio i Odsek za toksoplazmozu (1965-1970). Ovi Odseci su omogućili uvođenje novih seroloških metoda (ASTO; Rose-Waler, CRP), modernizaciju dijagnostikeLues u krvi i likvoru (modifikovana WAR reakcija, flokulacione metode), primenu novih vrsta podloga za dijagnostiku crevnih zaraznih bolesti i dr. Odsek za sanitarnu bakteriologiju odvaja se 1970. godine u posebno odelenje. Odelenje sanitarne hemije, pored laboratorije za ispitivanje namirnica i pijaće vode, ima i laboratoriju za ispitivanje otpadnih voda i za toksikološki pregled biološkog materijala, kao i laboratoriju za određivanje pesticida. Laboratorija za ispitivanje namirnica razvija se 1973. godine u Odsek za ispitivanje životnih namirnica i glavni zadatak je analiza ishrane u pogledu kvaliteta, biološkog sastava i kalorijske vrednosti kod predškolske i školske dece u školskim kuhinjama, kod radnika u radničkim restoranima i kod bolesnika koji zahtevaju specifičnu ishranu (dijabetes, hepatitis i dr.). U cilju zaštite čovekove sredine vrši se 1972. godine ispitivanje aerozagađenja (vazduha i atmosferskog taloga), kontrola voda javnih bunara, bazena i dr.

Tokom 1972. i 1973. godine v.d. rukovodioci su dr A. Baš, dr N. Ruski i dr J. Buzoganj. Od 1973. do 1976. godine rukovodioc Zavoda je dr A. Darvaš, a zatim do 1983. godine dr L. Seker.

Integracijom zdravstvenih radnih organizacija u Subotici (Bolnice, Doma zdravlja, Zavoda za zdravstvenu zaštitu, Apoteke), formira se 1974. godine Medicinski centar. Zavod je sada Osnovna organizacija udruženog rada (OOUR) Medicinskog centra i ima sledeće radne jedinice: 1. Odelenje za higijenu, 2. Odelenje za sanitarnu hemiju, 3. Odelenje za sanitarnu bakteriologiju, 4. Odelenje za mikrobiologiju, 5. Odelenje za epidemiologiju, 6. Odelenje socijalne medicine sa organizacijom zdravstvene delatnosti i 7. Odelenje za zarazne bolesti (u okviru

MONITORING

Radno vreme

Sertifikati