“ZAJEDNO PROTIV TUBERKULOZE“

      Svetski dan borbe protiv tuberkuloze obeležava se sa ciljem da se podigne svest o ogromnom opterećenju ovom bolesti u svetu. Svetska zdravstvena organizacija (SZO) procenjuje za svet da je u 2014. godini 9,6 miliona ljudi obolelo od tuberkuloze (TBC), od toga oko milion dece, kao i da je 1,5 milion ljudi umrlo.

Uprkos svim dostignućima i činjenici da skoro svi slučajevi mogu biti izlečeni, ova bolest je u svetu vodeći uzrok smrti od zaraznih bolesti. Poseban problem je to što je samo 6 miliona obolelih prijavljeno SZO, odnosno oko 63%, a to znači da 37% novih slučajeva tuberkuloze ostaje nedijagnostikovano ili neprijavljeno, i bez podataka o kvalitetu lečenja. Još veći jaz postoji u slučaju multirezistentne tuberkuloze. Od procenjenih 480 000 slučajeva,  samo oko četvrtine - 123 000 slučajeva je otkriveno i prijavljeno. Procenjuje se da ima oko 12% osoba koje žive sa HIV-om među obolelima od tuberkuloze. Postojanje ko-infekcije TBC-HIV i multirezistentne TBC predstavlja pretnju bezbednosti zdravlja i globalnom razvoju.
    Srbija se 24. marta 2016. godine pridružuje svetskoj kampanji obeležavanja Svetskog dana borbe protiv tuberkuloze pod sloganom “Zajedno protiv tuberkuloze“ pozivajući donosioce odluka, stručnu javnost, ustanove u sistemu zdravstvene zaštite, organizacije civilnog društva i stanovništvo da se ujedine kako bi se učinili koordinisani napori, i tuberkuloza održala kao javno zdravstveni prioritet čime bi se nastavilo dalje smanjivanje opterećenja ovom bolesti u Republici Srbiji. 
     Opterećenje tuberkulozom u našoj zemlji je značajno smanjeno u poslednjih 10 godina, zahvaljujući doslednoj primeni Nacionalnog programa koji je zasnovan na Strategijama Svetske zdravstvene organizacije i finansijskoj podršci Globalnog fonda za borbu protiv SIDE, TBC i malarije. To je rezultiralo smanjenjem notifikacione odnosno zabeležene stope tuberkuloze za približno 60%. Međutim, došlo je do smanjenja uspeha lečenja obolelih sa 87%  u periodu 2009.-2011. na 85% i 82% u 2012. i 2013. godini. Došlo je i do smanjenja uspeha lečenja multirezistentne tuberkuloze sa 71% i 76%, koliko je bilo u 2010. i 2011. na 57% u 2012. godini. Broj smrtnih ishoda kao i broj obolelih koji prekidaju lečenje je u porastu.
     Prema podacima dobijenim iz elektronske baze podataka o obolelima od tuberkuloze u Republici Srbiji, u toku 2014. godine je registrovana 1051 obolela osoba, što znači da je izračunata notifikaciona stopa oboljevanja od tuberkuloze 15/100.000 stanovnika. Najniže stope obolevanja su prijavili Severnobanatski okrug (3/100.000), Severnobački i Srednjebanatski okrug (5/100.000), Raški okrug (6/100.000). Najviša stopa je zabeležena u Mačvanskom okrugu - podokrug Šabac (27/100.000), Kolubarskom, Zlatiborskom i Mačvanskom okrugu- podokrug Loznica (24/100.000). Odnos obolelih osoba muškog prema osobama ženskog pola je 1,4:1.
    Kada se posmatraju svi oboleli, dakle ukupno stanovništvo bez obzira na pol, najviša uzrasno specifična notifikaciona stopa tuberkuloze je registrovana u starosnoj grupi od 65 i više godina (25/100.000), što je isto kao i ranijih godina. Slede starosne grupe od 35-44 sa stopom od 18/100.000 što do ove godine nije bio slučaj i 55-64 sa vrednošću stope od 17/100.000. U najmlađim starosnim grupama: 0-4, 5-14 i 15-19 dominiraju osobe ženskog pola a u svim ostalim starosnim grupama osobe muškog pola imaju više stope obolevanja. Obuhvat pregledima kontakata sa obolelim od tuberkuloze je visok (89%) i to je veoma dobro.Od pridruženih bolesti, kod obolelih od tuberkuloze, kao i u prethodnim godinama, najčešće su evidentirani dijabetes (9%) i alkoholizam (6%). Uspešnost lečenja u poslednje četiri godine pokazuje trend opadanja, i to nije dobro.
    Prethodnih pet godina su realizovane aktivnosti aktivnog traganja za tuberkulozom u populaciji zatvorenika, korisnika supstitucione terapije bolesti zavisnosti, korisnika narodnih kuhinja, seksualnih radnika i injektirajućih korisnika droga. U populacijama zatvorenika i korisnika supstitucione terapije preko 95% osoba sa simptomima TBC je obuhvaćeno pregledima lekara. Dobra kontrola ove bolesti u zatvorima dovela je do smanjenja stope obolevanja od tuberkuloze kod lica lišenih slobode u R. Srbiji u 2014. godini na 65/100.000, što je znatan napredak u odnosu na 2013. godinu kada je ona iznosila 73/100.000 i 2012. godinu kada je bila 144/100.000. Smanjeno je opterećenje tuberkulozom u zatvorima za 50%. U populacijama korisnika narodnih kuhinja, seksualnih radnika i injektirajućih korisnika droga postignut je visok nivo odziva kod lekara osoba sa simptomima, i to u preko 78% slučajeva. U populaciji korisnika narodnih kuhinja tokom pet godina otkriveno je 172 obolelih, u populaciji injektirajućih korisnika droga jedan, dok za populaciju seksualih radninka ne postoje pouzdani podaci. Poslednjih godina su masovne nezarazne i maligne bolesti vodeći uzroci oboljevanja i umiranja u Republici Srbiji, ali potrebno je reći da  kontrola tuberkuloze još uvek nije na nivou razvijenih zemalja zapadne Evrope. Postoji potreba da zbog toga ova bolest i dalje ostane na listi javno zdravstvenih prioriteta, ali i zbog postojanja i širenja rezistentnih oblika bolesti, udružene TBC i HIV infekcije, sve većeg broja migranata iz područja sa velikim opterećenjem tuberkulozom, zatim zbog nedostatka sredstava za finansiranje svih aktivnosti programa kao i zbog mogućeg preokreta epidemiološkog trenda u uslovima društveno-ekonomske  krize.
     Obeležavanje Svetskog dana borbe protiv tuberkuloze je odlična prilika da se istakne značaj navika i načina života za svaku osobu, kao i značaj dobre prirodne opšte otpornosti organizma u borbi protiv svake, pa i zarazne bolesti.
     Statistika oboljevanja stanovništva SBO od TBC u 2015. godini: Zabeleženo je ukupno 12 novootkrivenih, i 1 je bio recidiv. U Opštini Bačka Topola 4 i u Opštini Subotica 8 novoobolelih osoba. Plućnu TBC je imalo 8 osoba, 2 osobe su imale TBC limfnih žlezda i 2 osobe su bile sa vanplućnom TBC. Najmlađa obolela osoba je ženskog pola u starosnoj kategoriji 20-24 godine.Statistika umiranja stanovništva SBO od TBC u 2015. godini: Umrle su 2 osobe, od TBC pluća, 1 osoba muškog pola (53 godine) i 1 osoba ženskog pola (55 godina).
    Ovom prilikom treba da se podsetimo da je tuberkuloza zarazna bolest koju izaziva bakterija (bacil) tuberkuloze, poznatija kao Kohov bacil. Infekcija se prenosi vazduhom, izuzetno retko na drugi način (neprokuvano kravlje mleko). Najvažniji izvor prenošenja infekcije su bolesnici sa plućnom tuberkulozom. Kada osoba sa nelečenom zaraznom tuberkulozom pluća kašlje, kija, smeje se ili govori, ona izbacuje u vazduh bacile zajedno sa kapljicama pljuvačke. Ove veoma male čestice dugo lebde u vazduhu i do prenošenja infekcije dolazi kada druga zdrava osoba udahne zarazne kapljice sa bacilima tuberkuloze.
    Ako osoba ima dobru prirodnu opštu otpornost organizma, infekcija sa udahnutim bacilima se savlada u začetku i do bolesti najčešće i ne dolazi. Svega 10% inficiranih osoba će se razboleti od tuberkuloze, a najčešći razlog je pad otpornosti organizma izazvan stresom, neurednim životom, neuhranjenošću, lošim uslovima života, duvanskim dimom, alkoholizmom, nekom dugotrajnom bolešću, HIV infekcijom i drugo.
    Tuberkuloza se može pojaviti u bilo kom delu tela, ali najčešće se javlja u plućima. Najčešći simptomi plućne tuberkuloze su povišena telesna temperatura, noćno znojenje, groznica, gubitak apetita, mršavljenje, opšti osećaj slabosti, otežano disanje, uporan kašalj (ne prolazi na uobičajenu terapiju), nekad sa pojavom krvi u ispljuvku, bol u grudima i drugo.
Dijagnoza tuberkuloze se postavlja na osnovu kliničkih i radiografskih nalaza, posebno rentgenskog snimka pluća, a potvrđuje se mikroskopskim nalazom bacila u biološkim materijalima i rastom kolonija bacila tuberkuloze na kulturama. 

Ono što zajedno možemo:  

1. Bolje prepoznati sumnju na tuberkulozu
2. Bolje dijagnostikovati, lečiti i izlečiti TBC
3. Razumeti bolest i ne osuđivati obolele

U okviru obeležavanja Svetskog dana borbe protiv tuberkuloze Centar za promociju zdravlja ZJZS će održati predavanje pod naslovom: “Priča o zdravom načinu života kroz priču o tuberkulozi“ i to u Hemijskoj školi (Subotica) 22.03. sa početkom u 11:45.
UKUPAN OBUHVAT Centra za promociju zdravlja interaktivnim predavanjima u okviru sprovođenja Programa prevencije tuberkuloze u Srbiji od  druge polovine 2005.  do 24. marta 2016. godine:
1. Osnovne škole, 7. razredi:
- broj predavanja - 204
- broj učenika - 4514
- broj prosvetnih radnika - 598
2. Srednje škole, 3. razredi:
- broj predavanja: - 68
- broj učenika: - 1679
- broj prosvetnih radnika: - 162

Autor: Dr Zorica V. Dragaš, Specijalista socijalne medicine